1. యొర్దాను ఇవతలనున్న అరణ్యములో, అనగా పారాను కును తోపెలు, లాబాను, హజేరోతు, దీజాహాబను స్థల ములకును మధ్య సూపునకు ఎదురుగానున్న ఆరాబాలో మోషే, ఇశ్రాయేలీయులందరితో చెప్పిన మాటలు ఇవే.

1. This book contains the speeches that Moses made while Israel was in the land of Moab, camped near the town of Suph in the desert east of the Jordan River. The town of Paran was in one direction from their camp, and the towns of Tophel, Laban, Hazeroth, and Dizahab were in the opposite direction. Earlier, Moses had defeated the Amorite King Sihon of Heshbon. Moses had also defeated King Og of Bashan, who used to live in Ashtaroth for part of the year and in Edrei for the rest of the year. Although it takes only eleven days to walk from Mount Sinai to Kadesh-Barnea by way of the Mount Seir Road, these speeches were not made until forty years after Israel left Egypt. The LORD had given Moses his laws for the people of Israel. And on the first day of the eleventh month, Moses began explaining those laws by saying:

2. హోరేబునుండి శేయీరు మన్నెపుమార్గముగా కాదేషు బర్నేయవరకు పదకొండు దినముల ప్రయాణము.

2. (SEE 1:1)

3. హెష్బోనులో నివసించిన అమోరీయుల రాజైన సీహో నును అష్తారోతులో నివసించిన బాషాను రాజైన ఓగును ఎద్రెయీలో హతము చేసినతరువాత

3. (SEE 1:1)

4. నలుబదియవ సంవ త్సరములో పదకొండవ నెల మొదటి తేదిని మోషే ఇశ్రాయేలీయులకు బోధించుటకై యెహోవా తన కాజ్ఞా పించినదంతయు వారితో చెప్పెను.

4. (SEE 1:1)

5. యొర్దాను ఇవతలనున్న మోయాబు దేశమున మోషే యీ ధర్మశాస్త్రమును ప్రక టింప మొదలుపెట్టి ఇట్లనెను

5. (SEE 1:1)

6. మన దేవుడైన యెహోవా హోరేబులో మనకు ఈలాగు సెలవిచ్చెను ఈ పర్వతము నొద్ద మీరు నివసించిన కాలము చాలును;

6. People of Israel, when we were in our camp at Mount Sinai, the LORD our God told us: You have stayed here long enough.

7. మీరు తిరిగి ప్రయాణమై అమోరీయుల మన్నెమునకును, అరాబా లోను, మన్నెములోను, లోయలోను, దక్షిణదిక్కున సముద్రతీరములోనున్న స్థలములన్నిటికిని, కనానుదేశము నకును, లెబానోనుకును, మహానదియైన యూఫ్రటీసువరకును వెళ్లుడి.
ప్రకటన గ్రంథం 9:14, ప్రకటన గ్రంథం 16:12

7. Leave this place and go into the land that belongs to the Amorites and their neighbors the Canaanites. This land includes the Jordan River valley, the hill country, the western foothills, the Southern Desert, the Mediterranean seacoast, the Lebanon Mountains, and all the territory as far as the Euphrates River.

8. ఇదిగో ఆ దేశమును మీకు అప్పగించితిని మీరు వెళ్లి యెహోవా మీ పితరులైన అబ్రాహాము ఇస్సాకు యాకోబులకును వారి తరువాత వారి సంతానమునకును ఇచ్చెదనని నేను ప్రమాణముచేసిన దేశమును స్వాధీన పరచుకొనుడి.

8. I give you this land, just as I promised your ancestors Abraham, Isaac, and Jacob. Now you must go and take the land.

9. అప్పుడు నేనుఒంటరిగా మిమ్మును భరింపలేను.

9. Right after the LORD commanded us to leave Mount Sinai, I told you: Israel, being your leader is too big a job for one person.

10. మీ దేవుడైన యెహోవా మిమ్ము విస్తరింప జేసెను గనుక నేడు మీరు ఆకాశ నక్షత్రములవలె విస్తరించి యున్నారు.
హెబ్రీయులకు 11:12

10. The LORD our God has blessed us, and so now there are as many of us as there are stars in the sky.

11. మీ పితరుల దేవుడైన యెహోవా మీ జనసంఖ్యను వెయ్యి రెట్లు ఎక్కువచేసి, తాను మీతో చెప్పినట్లు మిమ్మును ఆశీర్వదించునుగాక.

11. God has even promised to bless us a thousand times more, and I pray that he will.

12. నేనొక్కడనే మీ కష్టమును మీ భారమును మీ వివాదమును ఎట్లు భరింపగలను?

12. But I cannot take care of all your problems and settle all your arguments alone.

13. జ్ఞానవివేకములు కలిగి, మీ మీ గోత్రము లలో ప్రసిద్ధిచెందిన మనుష్యులను ఏర్పరచుకొనుడి; వారిని మీమీద నియమించెదనని మీతో చెప్పగా

13. Each tribe must choose some experienced men who are known for their wisdom and understanding, and I will make those men the official leaders of their tribes.

14. మీరునీవు చెప్పిన మాటచొప్పున చేయుట మంచిదని నాకు ఉత్తరమిచ్చితిరి.

14. You answered, 'That's a good idea!'

15. కాబట్టి బుద్ధి కలిగి ప్రసిద్ధులైన మీ మీ గోత్రములలోని ముఖ్యులను పిలిపించుకొని, మీ గోత్రములకు న్యాయాధిపతులుగా ఉండుటకై వెయ్యి మందికి ఒకడును, నూరుమందికి ఒకడును ఏబదిమందికి ఒకడును, పదిమందికి ఒకడును వారిని, మీమీద నేను నియమించితిని.

15. Then I took these men, who were already wise and respected leaders, and I appointed them as your official leaders. Some of them became military officers in charge of groups of a thousand, or a hundred, or fifty, or ten,

16. అప్పుడు నేను మీ న్యాయాధిపతులతోమీ సహోదరుల వ్యాజ్యెములను తీర్చి, ప్రతి మనుష్యుని కిని వాని సహోదరునికిని వానియొద్దనున్న పరదేశికిని న్యాయమునుబట్టి మీరు తీర్పు తీర్చవలెను.
యోహాను 7:51

16. and others became judges. I gave these judges the following instructions: When you settle legal cases, your decisions must be fair. It doesn't matter if the case is between two Israelites, or between an Israelite and a foreigner living in your community.

17. తీర్పు తీర్చు నప్పుడు అల్పుల సంగతి గాని ఘనుల సంగతి గాని పక్ష పాతములేకుండ వినవలెను; న్యాయపుతీర్పు దేవునిదే. కాబట్టి మీరు మనుష్యుని ముఖము చూచి భయపడవద్దు. మీకు అసాధ్యమైన కఠినవ్యాజ్యెమును నాయొద్దకు తీసి కొని రావలెను; నేను దానిని విచారించెదనని వారి కాజ్ఞా పించితిని.
యాకోబు 2:9

17. And it doesn't matter if one is helpless and the other is powerful. Don't be afraid of anyone! No matter who shows up in your court, God will help you make a fair decision. If any case is too hard for you, bring the people to me, and I will make the decision.

18. మరియు మీరు చేయవలసిన సమస్తకార్యము లను గూర్చి అప్పుడు మీకాజ్ఞాపించితిని.

18. After I gave these instructions to the judges, I taught you the LORD's commands.

19. మనము హోరేబునుండి సాగి మన దేవుడైన యెహోవా మనకాజ్ఞాపించినట్లు మీరు చూచిన ఆ ఘోరమైన మహా రణ్యములోనుండి వచ్చి, అమోరీయుల మన్నెపు మార్గమున కాదేషు బర్నేయకు చేరితివిు.

19. The LORD had commanded us to leave Mount Sinai and go to the hill country that belonged to the Amorites, so we started out into the huge desert. You remember how frightening it was, but soon we were at Kadesh-Barnea,

20. అప్పుడు నేనుమన దేవు డైన యెహోవా మనకిచ్చుచున్న అమోరీయుల మన్నె మునకు వచ్చి యున్నాము.

20. and I told you, 'We have reached the hill country. It belongs to the Amorites now, but the LORD our God is giving it to us. He is the same God our ancestors worshiped, and he has told us to go in and take this land, so don't hesitate and be afraid.'

21. ఇదిగో నీ దేవుడైన యెహోవా యీ దేశమును నీకు అప్పగించెను. నీ పితరుల దేవుడైన యెహోవా నీతో సెలవిచ్చినట్లు దాని స్వాధీనపరచు కొనుము, భయపడకుము, అధైర్యపడకుమని నీతో చెప్పితిని.

21. (SEE 1:20)

22. అప్పుడు మీరందరు నాయొద్దకు వచ్చిమనకంటె ముందుగా మనుష్యులను పంపుదము; వారు మనకొరకు ఈ దేశమును వేగు జూచి, తిరిగి వచ్చి అందులోనికి మనము వెళ్లవలసిన త్రోవను గూర్చియు, మనము చేరవలసిన పురములను గూర్చియు మనకు వర్తమానము చెప్పుదు రంటిరి.

22. Then all of you came to me and said, 'Before we go into the land, let's send some men to explore it. When they come back, they can tell us about the towns we will find and what roads we should take to get there.'

23. ఆ మాట మంచిదనుకొని నేను గోత్రమొక్కంటికి ఒక మనుష్యుని చొప్పున పన్నిద్దరు మనుష్యులను పిలి పించితిని.

23. It seemed like a good idea, so I chose twelve men, one from each tribe.

24. వారు తిరిగి ఆ మన్నెమునకు పోయి ఎష్కోలు లోయకు వచ్చి దాని వేగుజూచి ఆ దేశఫలములను చేత పట్టుకొని

24. They explored the hill country as far as Bunch Valley

25. మనయొద్దకు తీసికొని వచ్చిమన దేవుడైన యెహోవా మన కిచ్చుచున్న దేశము మంచిదని మనకు తెలియ జెప్పిరి.

25. and even brought back some of the fruit. They said, 'The LORD our God is giving us good land.'

26. అయితే మీరు వెళ్లనొల్లక మీ దేవుడైన యెహోవా సెలవిచ్చిన మాటకు తిరుగబడి

26. You did not want to go into the land, and you refused to obey the LORD your God.

27. మీ గుడారము లలో సణుగుచుయెహోవా మనయందు పగపట్టినందున మనలను సంహరించునట్లు అమోరీయుల చేతికి మనలను అప్పగించుటకు ఐగుప్తుదేశములో నుండి మనలను రప్పించి యున్నాడు.

27. You stayed in your tents and grumbled, 'The LORD must hate us--he brought us out of Egypt, just so he could hand us over to the Amorites and get rid of us.

28. మనమెక్కడికి వెళ్లగలము? మన సహో దరులు అక్కడి జనులు మనకంటె బలిష్ఠులును ఎత్త రులునై యున్నారు; ఆ పట్టణములు గొప్పవై ఆకాశము నంటు ప్రాకారములతో నున్నవి; అక్కడ అనాకీయు లను చూచితిమని చెప్పి మా హృదయములను కరగజేసిరని మీరు చెప్పితిరి.

28. We are afraid, because the men who explored the land told us that the cities are large, with walls that reach to the sky. The people who live there are taller and stronger than we are, and some of them are Anakim. We have nowhere to go.'

29. అప్పుడు నేను మిమ్మును చూచి దిగులు పడకుడి, వారికి భయపడకుడి,

29. Then I said, 'Don't worry!

30. మీకు ముందర నడుచు చున్న మీ దేవుడైన యెహోవా మీ కన్నులయెదుట

30. The LORD our God will lead the way. He will fight on our side, just as he did when we saw him do all those things to the Egyptians.

31. ఐగుప్తులోను అరణ్యములోను మీకొరకు చేసినట్టు మీ పక్షముగా యుద్ధము చేయును, మీరు ఈ చోటికి చేరువరకు మీరు వచ్చిన మార్గమంతటిలోను మనుష్యుడు తన కుమారుని ఎత్తికొనునట్లు మీ దేవుడైన యెహోవా మిమ్మును ఎత్తికొని వచ్చిన సంగతి మీరెరుగుదురని మీతో చెప్పితిని.
అపో. కార్యములు 13:18

31. And you know that the LORD has taken care of us the whole time we've been in the desert, just as you might carry one of your children.'

32. అయితే మీకు త్రోవ చూపించి మీ గుడా రములను వేయవలసిన స్థలమును మీకు సిద్ధపరచునట్లు

32. But you still would not trust the LORD,

33. రాత్రి అగ్నిలోను పగలు మేఘములోను మీకు ముందర నడి చిన మీ దేవుడైన యెహోవాయందు మీరు విశ్వాస ముంచలేదు.

33. even though he had always been with us in the desert. During the daytime, the LORD was in the cloud, leading us in the right direction and showing us where to camp. And at night, he was there in the fire.

34. కాగా యెహోవా మీరు చెప్పిన మాటలువిని

34. You had made the LORD angry, and he said:

35. బహుగా కోపపడినేను మీ పితరులకిచ్చెదనని ప్రమాణము చేసిన యీ మంచి దేశమును ఈ చెడ్డతరము వారిలొ

35. You people of this generation are evil, and I refuse to let you go into the good land that I promised your ancestors.

36. యెఫున్నె కుమారుడైన కాలేబు తప్ప మరి ఎవ డును చూడడు. అతడు పూర్ణమనస్సుతో యెహోవాను అనుసరించెను గనుక అతడు దానిని చూచును. అతడు అడుగుపెట్టిన దేశమును నేను అతనికిని అతని సంతాన మునకును ఇచ్చెదనని ప్రమాణముచేసెను.

36. Caleb son of Jephunneh is the only one of your generation that I will allow to go in. He obeyed me completely, so I will give him and his descendants the land he explored.

37. మరియు యెహోవా మిమ్మునుబట్టి నామీద కోపపడినీ పరిచారకు డగు నూను కుమారుడైన యెహోషువ దానిలో ప్రవేశిం చునుగాని నీవు దానిలో ప్రవేశింపవు.

37. The LORD was even angry with me because of you people, and he said, 'Moses, I won't let you go into the land either.

38. అతడు ఇశ్రా యేలీయులు దాని స్వాధీనపరచుకొన చేయును గనుక అతని ధైర్యపరచుము.

38. Instead, I will let Joshua your assistant lead Israel to conquer the land. So encourage him.'

39. ఆ దినమున మంచి చెడ్డలనెరుగని మీ కుమారులు, అనగా అపహరింప బడుదురని మీరు చెప్పిన మీ పిల్లలు దానిలో ప్రవేశింతురు; దానిని వారి కిచ్చెదను; వారు దానిని స్వాధీనపరచుకొందురు.

39. Then the LORD spoke to you again: People of Israel, you said that your innocent young children would be taken prisoner in the battle for the land. But someday I will let them go into the land, and with my help they will conquer it and live there.

40. మీరు తిరిగి ఎఱ్ఱసముద్ర మార్గముగా అరణ్యమునకు ప్రయాణము చేయుడని చెప్పెను.

40. Now, turn around and go back into the desert by way of Red Sea Road.

41. అందుకు మీరుమేము యెహో వాకు విరోధముగా పాపము చేసితివిు; మా దేవుడైన యెహోవా మా కాజ్ఞాపించిన మాటలన్నిటి ననుసరించి మేము పోయి యుద్ధము చేసెదమని నాతో ఉత్తర మిచ్చి, మీరందరు మీ ఆయుధములను కట్టుకొని, ఆలోచింపక ఆ మన్నెమునకు పోగా

41. Then you told me, 'We disobeyed the LORD our God, but now we want to obey him. We will go into the hill country and fight, just as he told us to do.' So you picked up your weapons, thinking it would be easy to take over the hill country.

42. యెహోవా నాతో ఇట్లనెనుయుద్ధమునకు పోకుడి; నేను మీ మధ్యనుండను గనుక వెళ్లకుడి; మీరు వెళ్లినను మీ శత్రువులయెదుట హతము చేయబడుదురని వారితో చెప్పుము.

42. But the LORD said, 'Moses, warn them not to go into the hill country. I won't help them fight, and their enemies will defeat them.'

43. ఆ మాటలు నేను మీతో చెప్పినప్పుడు మీరు వినక యెహోవా మాటకు తిరుగబడి మూర్ఖులై ఆ మన్నెమునకు వెళ్లితిరి.

43. I told you what the LORD had said, but you paid no attention. You disobeyed him and went into the hill country anyway. You thought you were so great!

44. అప్పుడు ఆ మన్నెములో నివసించిన అమోరీయులు మీకెదురుగా బయలుదేరి వచ్చి, కందిరీగలవలె మిమ్ము తరిమి హోర్మావరకు శేయీరులో మిమ్ము హతముచేసిరి.

44. But when the Amorites in the hill country attacked from their towns, you ran from them as you would run from a swarm of bees. The Amorites chased your troops into Seir as far as Hormah, killing them as they went.

45. తరువాత మీరు తిరిగి వచ్చి యెహోవా సన్నిధిని యేడ్వగా, యెహోవా మీ మొఱను లక్ష్యపెట్టలేదు, మీ మాట వినలేదు.

45. Then you came back to the place of worship at Kadesh-Barnea and wept, but the LORD would not listen to your prayers.

46. కాగా మీరు కాదేషులో బహు దినములు నివసించితిరి. మీరు నివసించిన దినములెన్నో మీకు తెలిసినవి.

46. After we had been in Kadesh for a few months, we obeyed the LORD and headed back into the desert by way of Red Sea Road.